درس الهدایة في النحو

کتاب «الهدایة في النحو» کتابی است در علم نحو که در آن مسائل مهم نحوی بر ترتیب کتاب الکافیة (نوشته ابن حاجب) نگارش یافته است.

در مورد نویسنده آن اختلاف نظر وجود دارد، برخی او را ابوحیان اندلسی، بعضی زبیر بصری، بعضی ابن درستویه و برخی، دختر ابن حاجب دانسته‌اند.

نویسنده مسایل علم نحو را بدون آنکه ادله آن را بیان کند مطرح کرده تا ذهن خواننده مشوش نشود.

گزارش محتوا

كتاب، مشتمل بر يك مقدمه، سه مقصد و يك خاتمه است.

در مقدمه كه به تعاريف و ترسيم حدود اختصاص يافته است ، ابتدا علم نحو و در ادامه، اسم و علامات آن، فعل و مشخصات آن و حرف و علامات و فوايد آن تعريف شده و سپس به كلام و اقسام آن، پرداخته شده است.

مقصد اول در اسم، مقصد دوم در فعل و مقصد سوم در حرف مى‌باشد.

مؤلف در هركدام از اين اقسام سه‌گانه، بعد از تعريف، به اقسام آن از منظرهاى متفاوت پرداخته است.

در قسم اول كه اسم است، مؤلف ابتدا مرفوعات، سپس منصوبات و... را مى‌شمارد و احكام هريك را بيان مى‌كند.

مقصد دوم كتاب، پيرامون فعل است. مؤلف بعد از اينكه فعل را بر سه قسم ماضى، مضارع و امر تقسيم مى‌كند، هركدام را به همراه احكام و عوامل آن توضيح مى‌دهد.

مقصد سوم كتاب در مورد حرف مى‌باشد. مؤلف با برشمردن اقسام هفده‌گانه آن كه برخى از آنها عامل و برخى ديگر غير عامل هستند، به خصوصيات و اقسام آن مى‌پردازد.

مؤلف، با ذكر مثال‌هايى از قرآن، روايات، اشعار و... در هر قسم از اقسام فوق، مطلب را به‌خوبى روشن مى‌كند.

وضعیت نشر

نسخه حاضر از کتاب الهدایه فی النحو بدون تحقیق بوده و در ضمن کتابهایی که در کتاب جامع المقدمات گردآوری شده است آمده است و توسط موسسه نشر اسلامی وابسته به جامعه مدرسین به چاپ رسیده است.

المدرس (اردو)

مھیا اور منظم کرنا:

المدرس (اردو)
اوسط تدریس: ایک گھنٹے میں 2٫4 صفحے
تمام نشستوں کی تعداد : 68
نشستوں کا وقت:28 گھنٹے 44 منٹ
21 منصوبات 6 (منصوبات مستثنی کی بحث)
صفحه 387 - 389 00:31:25

مستثنی / مستثنی متصل / مستثنی منقطع کلام موجب / غیر موجب مستثنی کسے کہتے ہیں؟ / اعراب مستثنی کیا ہے؟ / إعراب المستثنى على اربعه أقسام

22 منصوبات 7
صفحه 389 - 390 00:32:27

خبر كان وأخواتها > اسم إنَّ وأخواتها > لائے نفی جنس کے اسم کی بحث > لا حَوْلَ وَلا قُوَّة إلّا بِاللهِ کے اعراب > لائے نفی جنس کے اسم کا حذف < "مَا" اور "لَا" مشابہ بلیس کی خبر < ما اور لا کے عمل کے باطل ہونے کی صورتیں

23 بحث مجرورات
صفحه 390 - 392 00:34:33

مجرور کی اقسام / مضاف کی بحث / اضافت کی دو قسمیں / یاء متکلم کی طرف اضافت

24 بحث تابع 1
صفحه 392 - 393 00:27:24

توابع کی اقسام / ان کی تعریف / اور نعت کی بحث / نعت کا فائدہ کیا ہے؟ / جملہ خبریہ اور ضمیر کا حکم

25 بحث تابع 2
صفحه 393 - 394 00:18:43

عطف بالحرف کی تعریف اور شرائط / ضمیر پر عطف کا قاعدہ / معطوف / معطوف علیہ کا حکم

26 بحث تابع 3
صفحه 394 - 395 00:25:45

تاکید کی تعریف / اور اقسام / تاکید معنوی کے الفاظ / اور ان کا استعمال / تاکید کے باقی صیغوں کی بحث

27 بحث تابع 4
صفحه 395 - 396 00:19:14

بدل کی تعریف / اور اس کی اقسام > عطفِ بیان کی تعریف / عطفِ بیان اور بدل میں فرق

28 اسم مبنی
صفحه 396 - 398 00:17:32

اسم مبنی کی تعریف / اسم مبنی کا حکم کیا ہے؟ / اسماء مبنی کی حرکت / اور اقسام

29 مضمرات
صفحه 397 - 399 00:31:26

مضمر کی تعریف / ضمائر کی تقسیم بندی / ضمیروں کی تفصیل / ضمیر متصل / اور منفصل / ضمیر مستتر / اور بارز ضمیر الشان / قصة

30 اسماء إشارة اور اسماء موصول كی بحث
صفحه 398 - 400 00:22:46

اسماء إشارة كی بحث > اسماء موصول

31 اسماء افعال،اصوات اور مرکبات
صفحه 400 - 401 00:23:29

اسماء افعال کی تعریف < بعض اسماء افعال کا حکم مبنی ہونا / اسماء اصوات کی تعریف اور حکم / مرکبات کا حکم

32 اسماء کنایات
صفحه 401 - 402 00:25:06

اسماء کنایات کی تعریف > کم کی اقسام > خبریہ / انشائیہ

33 ظروف مبنیہ
صفحه 402 - 403 00:26:07

ظروف مبنیہ کی تعریف / اقسام / اذا کی بحث / اذ کی بحث

34 ظروف مبنیہ 2
صفحه 403 - 404 00:30:09

این،أَنَّى،متی،کیف اور ایان / ظروف،مُذْ و مُنْذُ ،"لَدَا" اور "لَدُن" / قط،عوض / اور باقی اسماء ظروف کے احکام

35 اسم کے کچھ اور احکام اور ملحقات
صفحه 404 - 404 00:15:58

اسمِ معرفہ کی تعریف / اور اس کی اقسام / علم کی تعریف / معارف کی ردجہ بندی

36 اعداد کی مکمل بحث
صفحه 404 - 405 00:44:39

اسماء عدد کی تعریف اور ان کے استعمال کا طریقہ / 3 سے 10 اور 11 سے 19کا استعمال / عقود(20 30 40...)اور 21 سے 99 کا استعمال / عدد 100 اور 1000 اور اس سے زیاده کا استعمال / تمییز کا مکمل بیان

37 اسم مذکر اور مونث کی بحث
صفحه 406 - 406 00:15:57

اسم مذکر اور مونث / اسم مونث کی اقسام

38 اسم کی تعریف اور مختلف اسماءکے ساتھ تثنیہ بنانے کا طریقہ
صفحه 406 - 407 00:29:29

اسم کی تعریف / مختلف اسماءکے ساتھ تثنیہ بنانے کا طریقہ / تثنیہ کے کچھ اور احکام

39 مجموع کی بحث
صفحه 407 - 407 00:24:16

مجموع کی تعریف / مجموع کی اقسام / اسم جنس اسم مکسر / اسم مصصح / اسم صحیح، منقوص و مقصور / اسم مذکر سالم

40 جمع مذکر و مونث کی بحث
صفحه 407 - 408 00:24:12

جمع مذکر سالم کی شرائط / اضافت کا حکم / جمع مؤنث سالم کی شرائط / جمع مکسر جمع قلت / جمع کثرت