درس الهدایة في النحو

کتاب «الهدایة في النحو» کتابی است در علم نحو که در آن مسائل مهم نحوی بر ترتیب کتاب الکافیة (نوشته ابن حاجب) نگارش یافته است.

در مورد نویسنده آن اختلاف نظر وجود دارد، برخی او را ابوحیان اندلسی، بعضی زبیر بصری، بعضی ابن درستویه و برخی، دختر ابن حاجب دانسته‌اند.

نویسنده مسایل علم نحو را بدون آنکه ادله آن را بیان کند مطرح کرده تا ذهن خواننده مشوش نشود.

گزارش محتوا

كتاب، مشتمل بر يك مقدمه، سه مقصد و يك خاتمه است.

در مقدمه كه به تعاريف و ترسيم حدود اختصاص يافته است ، ابتدا علم نحو و در ادامه، اسم و علامات آن، فعل و مشخصات آن و حرف و علامات و فوايد آن تعريف شده و سپس به كلام و اقسام آن، پرداخته شده است.

مقصد اول در اسم، مقصد دوم در فعل و مقصد سوم در حرف مى‌باشد.

مؤلف در هركدام از اين اقسام سه‌گانه، بعد از تعريف، به اقسام آن از منظرهاى متفاوت پرداخته است.

در قسم اول كه اسم است، مؤلف ابتدا مرفوعات، سپس منصوبات و... را مى‌شمارد و احكام هريك را بيان مى‌كند.

مقصد دوم كتاب، پيرامون فعل است. مؤلف بعد از اينكه فعل را بر سه قسم ماضى، مضارع و امر تقسيم مى‌كند، هركدام را به همراه احكام و عوامل آن توضيح مى‌دهد.

مقصد سوم كتاب در مورد حرف مى‌باشد. مؤلف با برشمردن اقسام هفده‌گانه آن كه برخى از آنها عامل و برخى ديگر غير عامل هستند، به خصوصيات و اقسام آن مى‌پردازد.

مؤلف، با ذكر مثال‌هايى از قرآن، روايات، اشعار و... در هر قسم از اقسام فوق، مطلب را به‌خوبى روشن مى‌كند.

وضعیت نشر

نسخه حاضر از کتاب الهدایه فی النحو بدون تحقیق بوده و در ضمن کتابهایی که در کتاب جامع المقدمات گردآوری شده است آمده است و توسط موسسه نشر اسلامی وابسته به جامعه مدرسین به چاپ رسیده است.

المدرس (اردو)

مھیا اور منظم کرنا:

المدرس (اردو)
اوسط تدریس: ایک گھنٹے میں 2٫4 صفحے
تمام نشستوں کی تعداد : 68
نشستوں کا وقت:28 گھنٹے 44 منٹ
1 علم نحو کی اہمیت اور تعریف
صفحه 371 - 371 00:20:24

علم نحو کی اہمیت کیا ہے؟ اور علم کی تعریف۔

2 علم نحو کا فائدہ اور موضوع
صفحه 371 - 372 00:29:34

فوائد علم نحو > مقدمہ / علم نحو / اقسام کلمہ

3 کلمہ کی اقسام اور ان کی وضاحت
صفحه 372 - 373 00:38:01

اسم کی تعریف / اسم کی علامات / فعل کی علامات / حرف کی تعریف

4 کلام کی تعریف
صفحه 373 - 374 00:14:36

کلام کی تعریف / اقسام کلام / جملیہ اسمیہ / جملیہ فعلیہ۔

5 اسم معرب اور مبنی کی اقسام
صفحه 373 - 374 00:27:03

تعریف اسم معرب/ اعراب اسم معرب/ اقسام اعراب / اسم معرب کا حکم

6 اسم کے اعراب کی اقسام
صفحه 374 - 376 00:42:18

اسم کے اعراب کی اقسام / اسم مفرد منصرف کا اعراب/

7 اسم معرب کی اقسام
صفحه 376 - 377 00:35:34

اسم معرب کے اقسام/ اسباب منع صرف کے اقسام/ بحث عدل وصف / تاء تانیث / معرفہ

8 عجمہ اور جمع کی بحث
صفحه 377 - 378 00:31:22

اسباب منع صرف کی بحث / عجمہ / الف نون زائدتان اور ترکیب۔

9 مرفوعات 1
صفحه 379 - 380 00:40:45

مرفوعات کتنے ہیں/ اسم فاعل کی تعریف > اسم فاعل کے اقسام> اسم فاعل اور اس کے فعل کی بحث

10 بحث تنازع فعلان 1
صفحه 380 - 380 00:20:32

تنازع فعلین کا مقدمہ / تنازع کی شرائط / اس کی چار صورتیں / باب تنازع فعلان کی تعریف / شرائط / اقسام

11 احکام تنازع فعلان 2
صفحه 380 - 380 00:22:28

تنازع کی صورت میں فعل کو عمل دینے کا حکم / نحات کا اختلاف / اور ان کے دلایل / بحث کا خلاصہ

12 احکام تنازع فعلان 3
صفحه 380 - 380 00:21:43

احکام تنازع 2 / باب تنازع کی اختلافی بحث / تطبیق

13 احکام باب تنازع 4
صفحه 380 - 380 00:27:51

کوفیوں کے مطابق پہلے فعل کو عمل دینا > نائب فاعل کی تعریف اور حکم

14 بحث مبتدا اور خبر(مرفوعات 2)
صفحه 380 - 381 00:35:52

مبتدا اور خبر کی بحث / مبتدا کے بارے میں / خبر کی اقسام / اس کے اور مبتدا کے احکام وہ / مبتدا جو مسند الیہ نہیں ہوتی

15 مرفوعات 3
صفحه 382 - 383 00:24:00

"اِنَّ" اور اس کے اخوات کی خبر / خبر کا مفرد، جملہ، معرفہ یا نکرہ ہونا > افعال ناقصہ / اور ان کے احکام > "ما" اور "لا" مشابہ "بِلَيْسَ" > لائے نفی جنس کی خبر کے بارے میں

16 منصوبات 1
صفحه 383 - 383 00:23:56

منصوبات کتنے اور کون سے ہیں / مفعول مطلق کی بحث / فعل اور مفعول مطلق میں اختلاف /مفعول مطلق کا حذف کرنا

17 منصوبات۔2
صفحه 383 - 384 00:29:12

مفعول بہ / اور حذف فعل کے مقامات / پہلا مقام / دوسرا مقام / تیسرا مقام / چوتها مقام

18 منصوبات 3(منادی)
صفحه 384 - 385 00:17:50

منادی كی تعریف / اس كی مختلف اقسام کا اعرابی حکم / ترخیم منادی / قواعد مندوب / اعراب

19 منصوبات 4
صفحه 385 - 386 00:27:02

مفعول فیہ کی تعریف / اس کی اقسام ظروف زمان / و مكان کا اعراب / مفعول له كی بحث / مفعول معه كی بحث

20 منصوبات5 (حال،تمییز)
صفحه 386 - 387 00:26:08

حال كی مكمل بحث / حال كا اعراب > تمییز كی بحث